تصویری زیبا از زمین، مروارید آبی منظومه شمسی

بسیاری از تصاویر فضایی که تاکنون از قرص کامل سیاره‌های منظومه شمسی و به خصوص زمین دیده‌اید، مجموعه به هم چسبیده‌ای از عکس‌های مختلف هستند که در کنار هم مونتاژ شده و یک نمای زیبا از یک جرم سماوی را تشکیل می‌دهند.

اما این تصویر خیره کننده از سیاره زمین کار بی‌نظیری از دوربین  ۱۲۱‌ مگاپیکسلی ماهواره هواشناسی الکترو-ال روسیه است که در طول جغرافیایی ۷۶ درجه شرقی و روی مدار زمین‌ثابت معلق ایستاده و ۲۴ ساعته به زمین نگاه می‌کند.

مدار زمین ثابت یک مدار منحصر به فرد است که در ارتفاع ۳۶ هزار کیلومتری بالای خط استوا قرار دارد.

موقعیت خاص این مدار باعث می‌شود که سرعت چرخش ماهواره در آن با سرعت چرخش زمین به دور خودش برابر بوده و از نظر ناظر زمینی چنین به نظر برسد که ماهواره در فضا معلق است. این مدار منحصر به فرد است و هر نقطه مداری روی آن برای ملتها ارزش استراتژیک دارد.

موقعیت ویژه این ماهواره در مدار زمین ثابت باعث شده تا تصویر واضحی از ایران، خلیج همیشه پارس، دریاس مازندران، شبه جزیره عربستان، هندوستان، بهش غربی استرالیا، مجموعه جزایر اندونزی، چین و شرق قاره آفریقا دیده شود. پوشش گیاهی در شمال، غرب و شمال شرقی ایران در این تصویر به خوبی آشکار و به رنگ نارنجی مشخص شده است.

دوربین فوق پیشرفته این ماهواره زاویه دید مناسبی دارد به گونه‌ای که با توجه به موقعیت ماهواره نسبت به زمین می‌تواند از کل کره زمین یک تک عکس واضح بگیرد. تصاویر هر ۳۰ دقیقه یکبار در چهار باند مرئی و یک باند مادون قرمز گرفته شده و به زمین مخابره می‌شوند. البته در موقعیتهای اضطراری مانند طوفانهای سهمگین یا وقوع یک سونامی، می‌توان ماهواره را چنان تنظیم کرد که هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه یک‌بار کار عکسبرداری را تکرار کند. این تصاویر دقیقترین عکسهایی است که یک ماهواره هواشناسی از زمین می‌گیرد. وجود طیف مادون قرمز در این عکس که با رنگ نارنجی شبیه سازی شده است، طبیعت تصویر را از آنچه چشم انسان از آن فاصله می‌بیند، تغییر داده است. مناطقی که در طیف نارنجی رنگ آمیزی شده‌اند، پوشش گیاهی را نشان می‌دهند چون گیاهان طیف مادون قرمز را به خوبی بازتاب می‌دهند.

ماهواره الکترو-ال که سال گذشته به فضا پرتاب شد علاوه بر این دوربین بی نظیر به تجهیزات و حسگرهای دیگری نیز مجهز است تا غیر از آب و هوای زمین، آب و هوای فضا را نیز رصد کند. این ماهواره می‌تواند میزان و شدت بادهای خورشیدی را اندازه‌گیری کرده و به زمین مخابره کند.

ماهواره الکترو-ال طراحی شده تابرای مدت ۱۰ سال در مدار زمین باقی بماند. مهمترین عاملی که طول عمر یک ماهواره مستقر در مدار زمین ثابت را تعیین می‌کند، خالی شدن مخازن سوخت آن است. مدار زمین ثابت مدار پایداری نیست.

به این مفهوم که ماهواره های مستقر در آن به مرور به شرق یا غرب موقعیت خود حرکت می‌کنند. درست مانند اتومبیلی که در سراشیبی یک خیابان پارک شده باشد، این ماهواره‌ها نیز به ابزاری مشابه ترمز خودرو برای جلوگیری از انحراف احتیاج دارند.

معمولا سازندگان ماهواره‌ها با در نظر گرفتن سرعت انحراف ماهواره از موقعیت اصلی، هر از چند گاهی موتورهای ماهواره را روشن می‌کنند، تا آن را به جای از پیش تعیین شده‌اش بازگردانند و طبیعی است که پس از مدتی با اینکه ماهواره کاملا سالم است، اما به خاطر اتمام سوخت باید ده‌ها میلیون دلار سرمایه را به مدار قبرستان، جایی بالاتر یا پایینتر از مدار زمین ثابت منتقل کرد تا نقطه مداری برای یک ماهواره تازه نفس آزاد شود